వేదాల్లో ఉన్న విశ్వకర్మ ప్రస్తావనను తెలియజేయడమే కాక, భారతీయ కులవ్యవస్థలో ఒక మెట్టుగా ఉన్న విశ్వకర్మకులస్తుల జన్మవృత్తాంతంతో ఈ విశ్వకర్మకు ఉన్న సంబంధాన్నీ ఈ వ్యాసం చక్కగా వివరిస్తున్నది.
వరంగల్‌ జిల్లా ముప్పవరం గ్రామంలోని విశ్వకర్మ విగ్రహం కాకతీయుల కాలానికి చెందిన ఒక శైవ త్రికూటాలయం లో శిథిలావస్థ లో పడి ఉంది. ఇదే గ్రామంలోని ఉత్తరదిక్కున వున్న ఒక కొండ పై చెక్కిన శాసనం ప్రకారం - 'పెమ్ట బొల్లిరెడ్డి', 'కొమ్మసాని' సంతానమైన 'మల్లిరెడ్డి' అనే అతను కాకతీయ చక్రవర్తియైన 'గణపతిదేవ మహారాజు' (1199 - 1262) కాలములో ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించాడు. ఈ ఆలయం మూలవిరాట్‌ పరమేశ్వరుని స్వరూపమైన 'రామేశ్వరదేవ' గా ఈ శాసనం లో పేర్కొనబడింది.
అద్భుతమైన శిల్పకళ తో కాకతీయ శైలిలో నిర్మించిన శైవ త్రికూటాలయం ఈ 'ముప్పవరం' ఆలయం. ఈ త్రికూటాలయం లో ఉన్న 3 ఆలయాలు కూడా శైవాలయాలు కావడం విశేషం. సాధారణంగా కాకతీయులు శివుడికి, విష్ణువుకి, సూర్యుడికి త్రికూటాలయాలు నిర్మించేవారు.
బ్రహ్మదేవుడి మాదిరిగానే విశ్వకర్మ కు కూడా మన దేశం లో ఆలయాలు చాలా తక్కువ. మన దేశం మొత్తం లో విశ్వకర్మ కి ఉన్న ఆలయాలు 17 మాత్రమే! అవి కూడా చాలా వరకు భారతదేశంలో ఉత్తర, తూర్పు భాగాల్లో మాత్రమే ఉన్నాయి. అందుకే ఈ శిల్పాన్ని చాలా అరుదైన శిల్పంగాభావించవచ్చు.
విశ్వకర్మ రూపం :-
ఈ శిల్పం లో విశ్వకర్మ, 5 తలలు, 10 చేతులతో, గాయత్రీ సమేతుడై, హంస వాహనం పై 'పంచముఖ విశ్వకర్మ' రూపం లో ఆసీనులై ఉన్నాడు. తన వినూత్నమైన పనితనాన్ని చూపించాల నుకున్న కాకతీయ శిల్పి, ఒకే విగ్రహం లో 3 దైవ స్వరూపాలైన 'పంచముఖ బ్రహ్మ', 'సదాశివ', 'పంచముఖ విశ్వకర్మ' లని తలపించేలా తన ప్రతిభా-పాఠవాలన్నింటిని ఏకంచేసి ఎంతో నైపుణ్యం తో ఈ శిల్పాన్ని చెక్కారు. స్థపతులు నెమ్మికంటి నర్సయ్య చారి, గోపాల కృష్ణ; ప్రముఖ చిత్ర-శిల్పకారులు ఏలూరి శేషబ్రహ్మం ఈ అరుదైన విగ్రహం 'విశ్వకర్మ'దే అని ధృవీకరించారు.
విశ్వాన్ని సృష్టించింది విశ్వకర్మ అనేది ఒక నమ్మకం. ఐదు ముఖాలు, పది హస్తాలు కలిగిన రూపం ఆయనది. విశ్వకర్మ, ఋగ్వేదంలో, కృష్ణ యజుర్వేదంలో, శుక్ల యజుర్వేదంలో సృష్టి కర్తగా పేర్కొన బడినాడు. వేదములు విశ్వకర్మను సర్వపాప సంహర్తగా పేర్కొన్నాయి. సర్వ దిక్కులను పరికించు దృష్టి కలిగిన అమిత శక్తి కలవాడు అని ఋగ్వేదము ఈయనను భగవంతునిగా పరిగణించింది. మహాభరతము ఈయనను వేయికళలకు అధినేతగా అభివర్ణించింది. ఈతని అర్చామూర్తిని విశ్వకర్మ పురాణము, 'పంచ శీర్షుడుగా' వర్ణించింది. ఋగ్వేదంలోని పదవ మండలం 81, 82 సూక్తాలు విశ్వకర్మ యొక్క సృష్టి నిర్మాణ క్రమాన్ని వివరిస్తాయి. అందరికీ సుపరిచితమైన పురుష సూక్తం కూడా విశ్వకర్మను విరాట్ పురుషునిగా వర్ణించింది. విశ్వకర్మకు పర్యాయ పదంగా 'త్వష్ట' ను కూడా ఉపయోగిస్తారు.
''ప్రజాపతి విశ్వకర్మ మన్ణ'', అని కష్ణ యజుర్వేదమున , విశ్వకర్మయే ప్రజాపతియైన బ్రహ్మయనియు చెప్పబడినది. ఆయనకు సద్యోజాత, వామదేవ, అఘోర, తత్పురుష, ఈశానము అని 5 ముఖములు. మహర్షులు, కొన్ని సందర్భాలలో విశ్వకర్మను గాయత్రిగా, గాయత్రిని విశ్వకర్మగా సంబోధిస్తుంటారు. కావుననే, వారిరువురు ప్రక తి పురుష భిన్న రూపులేగాని ఏకంగా ప్రణవ స్వరూపులే అని భావిస్తారు. విరాట్ విశ్వకర్మ పంచ ముఖాల నుండి మను, మయ, త్వష్ట, శిల్పి, విశ్వజ్ఞ బ్రహ్మలు ఉద్భవించారని, ఈ పంచ బ్రహ్మల నుండి వారి సంతతి అయిన ఐదుగురు (సనగ, సనాతన, అహభౌసన, ప్రత్నస, సుపర్ణస) పంచార్షేయ బ్రాహ్మణులు (విశ్వబ్రాహ్మణులు) ఉద్భవించారని చెబుతారు.
ముప్పవరానికి చెందిన ఈ అరుదైన విశ్వకర్మ శిల్పం ఉన్న ఆలయం 13 వ శతాబ్దానికి చెందింది. అంటే సుమారు 800 సంవత్సరాల క్రితం నాటిది. అంటే దేశం లొనే అతి ప్రాచీనమైనదిగా దీన్ని పరిగణించవచ్చన్నమాట. దేశంలోనే ఇంత అరుదైన, పురాతనమైన, విశ్వకర్మ విగ్రహం మన తెలంగాణ లో ఉండటం మనకెంతో గర్వ కారణం.
కాని, బాధాకరమైన విషయం ఏమిటంటే, ఇంతటి ప్రాశస్త్యం ఉన్న 'ముప్పవరం' త్రికూటాలయం శిధిలావస్థ లో ఉంది. గుప్త నిధుల వేటకు బలైన ఆలయాలల్లో ఇదీ ఒకటి. ఇటు ప్రజాదరణకు, అటు ప్రభుత్వాదరణకు దూరమై ఆలయపు శిథిలాలు మౌనంగా విలపిస్తున్నాయి. ఇప్పటికైనా మన కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల ఆర్కియాలజీ శాఖలు స్పందించి, ఎంతో విశిష్టత ఉన్న ఈ ముప్పవరం ఆలయాన్ని రక్షిత కట్టడం (ప్రొటెక్టెడ్‌ మాన్యుమెంట్‌)గా ప్రకటించాలి. అప్పుడే ఈ అరుదైన ఆలయం పదికాలాలపాటు మనగలుగుతుంది. -డా. హిందోళ గుడిబోయిన
hindolagudiboina@gmail.com
